Nieuwsberichten van KernVisie
Laat hieronder uw e-mailadres achter om zo onze wekelijkse digitale nieuwsberichten in uw mailbox te ontvangen. Wilt u de nieuwsberichten niet langer ontvangen, dan kunt u zich onderaan elk nieuwsbericht afmelden
Woordenboek
Alles
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
m
n
o
p
q
r
s
t
u
v
w
x
y
z
Absorptie werkzame doorsnede
De som van de vangst en de splijtings werkzame doorsneden bij een bepaalde energie
ABWR
Afkorting van Advanced Boiling Water Reactor, geavanceerde kokendwaterreactor van leverancier General Electric Hitachi
Accelerator Driven System
Energieversterker, die een combinatie is van een protonenversneller en een onderkritieke kernreactor. De protonen verspinteren de zware atoomkernen in de kernreactor. Dat proces heet "Spallation". Bij elke versplintering komen gemiddeld twintig neutronen vrij. In de onderkritieke reactor vindt vervolgens neutronenvermenigvuldiging en energieproductie plaats. Afkorting: ADS
Actiniden
Verzamelnaam voor de groep van zeer zware chemische elementen. Haar naam ontleent ze aan het eerste element, Actinium. Thorium en Uranium zijn de enige actiniden, die in de natuur voorkomen. Alle overige actiniden zijn kunstmatig gemaakt. Veelal door vangst van een neutron in een atoomkern van Uranium of in die van een al eerder gevormde actinide of door radioactief verval van een ander actinide. Actiniden zijn deels splijtbaar. Het hoog radioactieve afval van kernreactoren bevat actiniden, die transuranen ofwel "minor actinides" heten. Kenmerkend voor deze radioactieve elementen is dat ze zeer lange halfwaardetijden van duizenden of zelfs tienduizenden jaren hebben en dat ze vanwege de vaak voorkomende alfastraling hoog radiotoxisch zijn. Bekende kunstmatige actiniden zijn plutonium (Pu) en Americium (Am). Het radioactieve afvalprobleem is te verkleinen door de gevormde actiniden opnieuw in de splijtstofcyclus te brengen
Activeren
Radioactief maken van een stof door haar te bestralen met neutronen. De atoomkernen van de stof vangen een neutron en gaan over in een radio-actieve isotoop
Activiteit
Radioactiviteit in becquerel (Bq)
ADS
ADS is de afkorting van Accelerator Driven System, een energieversterker, die een combinatie is van een protonenversneller en een onderkritieke kernreactor. De protonen verspinteren de zware atoomkernen in de kernreactor. Dat proces heet "Spallation". Bij elke versplintering komen gemiddeld twintig neutronen vrij. In de onderkritieke reactor vindt vervolgens neutronenvermenigvuldiging en energieproductie plaats.
AGR
Engels type gasgekoelde grafietgemodereerde vermogensreactor. Afkorting van Advanced Gas-cooled Reactor
Alfa emitter
Alfastraler
Alfadeeltje
Kerndeeltje, dat bij alfaverval vrijkomt en dat bestaat uit een zeer energierijke heliumkern (twee protonen en twee neutronen)
Alfastraler
Radio-isotoop, die alfastraling uitzendt
Alfastraling
Straling als gevolg van radioactief verval, die bestaat uit een stroom van zeer energierijke alfadeeltjes ofwel heliumkernen (twee protonen en twee neutronen). Alfastraling is alleen schadelijk voor de gezondheid als de radioactieve stof, die de straling produceert, zich in het menselijk lichaam bevindt. De huid beschermt tegen alfastraling
Alfatherapie
Behandeling tegen kanker met radio-isotopen, die alfaverval vertonen. De desbetreffende radio-isotoop is gebonden aan een soort eiwit, feitelijk een peptide, die zich specifiek ophoopt in kankercellen. Door het alfaverval komt zoveel energie vrij in de kankercel, dat zij afsterft.
Alfaverval
Radioactief verval, waarbij een alfadeeltje vrijkomt
ANVS
Afkorting van Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming, de nationale toezichthouder op de stralingsbescherming en de produktie van kernenergie
AP 1000
Drukwatereactor van de firma Westinghouse, die mogelijk voor toepassing in ons land in aanmerking komt. Afkorting van: Advanced Passive 1000 MWe
APR 1000
Drukwatereactor van de zuidkoreaanse firma KHNP, die mogelijk voor toepassing in ons land in aanmerking komt. Afkorting van Advanced Pressurized Reactor 1000 MWe
APR 1400
Drukwatereactor van de zuidkoreaanse firma KHNP, die mogelijk voor toepassing in ons land in aanmerking komt. Afkorting van Advanced Pressurized Reactor 1400 MWe
Atoom
Allerkleinst deeltje van een chemisch element, dat bestaat uit een atoomkern, waar elektronen om heen cirkelen. Atomen met eenzelfde atoomnummer, maar met verschillende massanummers zijn isotopen van hetzelfde chemische element
Atoombatterij
Nucleaire batterij, ofwel RTG, ofwel radio-isotoop thermo-elektrische generator, die gebruik maakt van een alfa- of betastraler. Door de straling vindt warmteproduktie plaats. Elektrische vermogensproductie gebeurt met behulp van het thermo-elektrische effect. De levensduur is afhankelijk van de halfwaardetijd. De toepassing betreft meestal ruimtesondes.
Atoomenergie
Ouderwetse en feitelijk onjuiste benaming voor kernenergie
Atoomgewicht
Van een chemisch element het gewogen gemiddelde van de massagetallen van de isotopen, die van nature voorkomen
Atoomkern
De kern van een atoom, waaromheen de negatief geladen elektronen zich in vaste banen bewegen. De protonen en neutronen vormen de atoomkernen van de chemische elementen en hun isotopen
Atoommassa
Het totaal aantal kerndeeltjes, dat is de som van het aantal protonen en het aantal neutronen in een atoomkern
Atoomnummer
Volgnummer van een atoom, dat gelijk is aan het aantal protonen in de atoomkern. Atomen met eenzelfde atoomnummer behoren tot hetzelfde chemische element
Atoomstroom
De elektriciteit, die een kerncentrale produceert
Auger-elektron
Elektron, dat door de botsing met een gammadeeltje uit zijn schil rond de atoomkern is gestoten. Een Auger-elektron heeft een lage energie en daardoor een korte dracht. Zo'n elektron kan een kankercel van binnen uit aantasten
Augertherapie
Kankertherapie, die is gebaseerd op de bestraling van binnen uit met Auger-elektronen
Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralinsgbescherming
De organisatie, die van overheidswege is belast met het toezicht op de stralingsbescherming en de nucleaire veiligheid. Zij nam de taken van de voormalige Kernfysische Dienst (KFD) over. De organisatie is tot januari 2016 een directie binnen het ministerie van Infrastructuur en Milieu en daarna een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Afkorting: ANVS
Backend
De verzamelnaam van de bewerkingen, die de uitgeputte splijtstofelementen ondergaan, nadat ze uit de reactorkern zijn ontladen. Het betreft zaken als conditionering, opwerking, verglazing en transport van het kernsplijtingsafval en/of de transuranen, als ook de interimopslag en de toekomstige eindberging
Barn
Eenheid van werkzame doorsnede, die de dimensie van een oppervlakte heeft. Een barn is per definitie gelijk aan honderd vierkante femtometer ofwel aan een quadriljoenste deel van een vierkante centimeter. Een quadriljoen heeft 24 nullen.
Bassinreactor
Een type onderzoekreactor, waarin de reactorkern op een reactorstoel onderin een diep bassin is geplaatst. Het bassin is met water gevuld. Engels: Pool type ractor
Becquerel
1. Achternaam van Henri Becquerel (1852 - 1908), die de radioactieve straling ontdekte
2. Eenheid van radioactiviteit. Eén becquerel duidt op het verval van één radioactief atoom per seconde. Afkorting: Bq
Belastingfactor
Procentuele verhouding van het aantal daadwerkelijk geproduceerde kilowatturen en het theoretisch maximum aantal van een elektriciteitscentrale gedurende een jaar. Eng: Load factor
Bestraling
Neutronen-, protonen-, gamma- of röntgenstraling op iets of iemand werpen
Beta emitter
Betastraler
Betadeeltje
Het energierijke elektron, dat bij betaverval vrijkomt
Betastraler
Radio-isotoop, die betastraling uitzendt
Betastraling
Straling als gevolg van radioactief verval, die bestaat uit een stroom van betadeeltjes ofwel zeer energierijke elektronen. Betastraling is vooral schadelijk voor de gezondheid als de radioactieve stof, die de straling produceert, zich in het menselijk lichaam bevindt. De huid beschermt tegen betastraling
Betatherapie
Behandeling tegen kanker met radio-isotopen, die betaverval vertonen. De desbetreffende radio-isotoop is gebonden aan een soort eiwit, feitelijk een peptide, die zich specifiek ophoopt in kankercellen. Door het betaverval komt zoveel energie vrij in en om de kankercel, dat zij afsterft.
Betaverval
Radioactief verval, waarbij betadeeltjes, energierijke elektronen, vrijkomen
Binnencontainment
Het binnenste deel van de veiligheidsomhulling (zie containment)
Binnencontainment
Het binnenste deel van een dubbelvoudige veiligheidsomhulling (containment), dat ten doel heeft om na een reactorongeluk de vrijgekomen radioactieve stoffen in het reactorgebouw vast te houden
Boiling Water Reactor
Kokendwaterreactor. Afkorting: BWR
Borssele
Vestigingsplaats van de enige operationele kerncentrale in Nederland. De kerncentrale te Borssele heeft een drukwaterreactor, die een vermogen levert van 470 MWe.
Botsings werkzame doorsnede
Een maat voor de kans, dat een neutron met een atoomkern botst. De eenheid van werkzame doorsnede is de “barn”, die de dimensie van een oppervlakte heeft. Een barn is per definitie gelijk aan honderd vierkante femtometer ofwel aan een quadriljoenste deel van een vierkante centimeter. Een quadriljoen heeft 24 nullen.
Bq
Afkorting van becquerel, de eenheid van radioactiviteit
Brachytherapie
Een behandeling tegen kanker met inwendige bestraling, waarbij de arts hetzij eventjes een gammabron, hetzij permanent zaadjes, kleine staafjes, die een gammastraler bevatten, in of rond een tumor plaatst. Door de hoge stralingsdosis sterven de kankercellen af. Na verloop van tijd zijn de zaadjes door het verval van de radio-isotoop niet meer radioactief. Het gezonde weefsel blijft vrijwel onaangetast. Er is meer dan 10 jaar ervaring met deze radiotherapie.
Bronterm
De lozing - aard, activiteit en hoeveelheid - van radioactieve stoffen, die na een kernongeval in het milieu terecht komt
Buitencontainment
Het buitenste deel van de veiligheidsomhulling (zie containment)
Buitencontainment
Het buitenste deel van een dubbelvoudige veiligheidsomhulling (containment), dat ten doel heeft om de reactor te beschermen tegen externe ongevallen, zoals een neerstortend vliegtuig
BWR
Boiling Water Reactor, ofwel kokendwaterreactor
CANDU
Canadese zwaarwaterreactor met veel parallelle horizontale drukbuizen, waarin zwaar water als koelmiddel en als moderator (remstof) is toegepast om de snelle neutronen, die bij splijting vrijkomen af te remmen tot ze vrijwel in thermisch evenwicht zijn met hun omgeving. De splijtstofelementen bevatten natuurlijk uranium. Het splijtstofwisselen vindt plaats tijdens vol bedrijf. Afkorting van CANadian Deuterium Uranium reactor
Cascade
Aantal onderling verbonden ultracentrifuges. De verarmde fractie aan de ene uitgang van een ultracentrifuge vormt de invoer van een hiërarchisch lager geplaatste en de verrijkte fractie aan de andere uitgang de invoer van een hoger geplaatste. De hoogstgeplaatste ultracentrifuge levert het lichtverrijkt uranium en de onderste ultracentrifuges het verarmde uranium
Chemisch element
Stof, die bestaat uit dezelfde soort atomen met als kenmerk, dat ze hetzelfde atoomnummer hebben
Cherenkov
Zie Tsjerenkov
Ci
Afkorting van curie. Er geldt: 1 Ci = 37 miljard Bq
Circulatieleiding
Koelmiddelleiding. In het Nederlands is ook het Engelse "loop" gangbaar. Een drukwaterreactor heeft meestal drie of vier circulatieleidingen met in elke leiding een stoomgenerator en in een van de leidingen de drukgenerator.
Coated particles
Kleine splijtstofbolletjes met een diameter van een halve millimeter, die zijn omhuld met een TRISO-coating. De coating verhindert, dat na koelmiddelverlies door de oplopende temperatuur - vanwege de nawarmte - de lozing van radioactieve kernsplijtingsproducten optreedt. Coated particles vormen de splijtstof van de Hoge Temperatuur Reactor.
Cobalt-60
Cobalt-60 is een radio-isotoop, dat bij verval een betadeeltje en twee harde gammadeeltjes uitzendt. De productie vindt plaats door neutronenbestraling van stabiel cobalt-59. Er zijn zowel medische als niet-medische toepassingen. De halfwaardetijd bedraagt 5,27 jaar
Collectieve dosis
De som van de individuele doses van de leden van een bepaalde groep mensen
Computer Tomografie
Een techniek, waarbij een computer een driedimensionaal beeld genereert uit een aantal tweedimensionale beelden, zoals bijvoorbeeld röntgenfoto's. Afkorting: CT
Containment
Engelse term voor de veiligheidsomhulling van een kerncentrale. Zij bestaat uit een binnen- en een buitencontainment. Het binnencontainment beschermt de buitenwereld tegen de gevolgen van een nucleair ongeluk en het buitencontainment de kernreactor tegen invloeden van buiten af, zoals bijvoorbeeld een vliegtuig, dat op de centrale neerstort. Meestal bestaan binnen- en buitencontainment uit afzonderlijke gebunkerde betonnen constructies.
Conversie
1) De omzetting van het uraniumerts in de yellow cake (U3O8) en vervolgens in het uraniumhexafluroride (UF6), als ook na de uraniumverrijking van het verrijkte uraniumhexafluoride (UF6) in het uraniumdioxide (UO2)
2) De omzetting van kweekstof, zoals uranium-238 of thorium-232 in splijtstof respectievelijk plutonium-239 of uranium-233
Conversiefactor
Paramater met een waarde kleiner dan 1, die aangeeft hoeveel nieuwe splijtstofatomen er in een thermische reactor gemiddeld ontstaan uit het overschot aan neutronen van één splijting
COVRA
Acroniem van Centrale Organisatie voor Radioactief Afval. COVRA N.V. is de nationale organisatie, die al het radioactieve afval inzamelt, verwerkt en tijdelijk opslaat. Dat betreft zowel het laagactieve afval, als ook het hoogactieve afval, waaronder zowel het verglaasde afval, als de gebruikte splijtstofelementen van de onderzoekreactoren. Na een opslagperiode van tenminste honderd jaar zal eindberging plaatsvinden van het dan nog radioactieve deel van het afval. COVRA is gevestigd in de gemeente Borsele.
Cow
Zie Koe
Crud
Bezinksel of afzetting van radioactieve corrosieproducten in het primaire systeem van een kernreactor. De naam staat voor Chalk River unidentified deposits en houdt verband met een Canadees kernenergieonderzoekcentrum.
CT
Een techniek, waarbij een computer een driedimensionaal beeld genereert uit een aantal tweedimensionale beelden, zoals bijvoorbeeld röntgenfoto's. Afkorting van Computer Tomografie
Curie
1. Achternaam van Pierre Curie (1859 - 1906) en van Marie Curie (1867 - 1934), die het radioactieve element radium ontdekten en die een instrumnt bouwden om de intensiteit van straling te meten
2. Verouderde eenheid van radioactiviteit. Afkorting: Ci. Er geldt: 1 Ci = 37 miljard Bq
Cyclotron
Ronde trommelvormige deeltjesversneller, waarin lichte atoomkernen een spiraalvormige baan beschrijven en bij elke ronde tweemaal een versnelling ondervinden, totdat ze de vereiste hoge energie bezitten. De hoog energetische deeltjes vallen vervolgens op een trefplaat, waarin ze een kernreactie teweeg brengen en waardoor bepaalde nieuwe isotopen, veelal medische radio-isotopen, ontstaan.
Cyclotronisotoop
Radio-isotoop die ontstaat uit een kernreactie in een trafplaat in een cyclotron
D
Symbool van deuterium
D-T-reactie
Kernreactie, waarbij een deuteriumkern (D) en een tritiumkern (T) fuseren en waarbij een grote hoeveelheid energie ontstaat. De kernfusieractor maakt gebruik van deze kernreactie
Deeltjesversneller
Zie: Versneller
Deuterium
Zware waterstof, waarvan de atoomkernbestaat uit één proton en één neutron. Symbool: D. In gewoon (licht) water geldt van nature de verhouding: aantal H : aantal D = 6400 : 1
Dochterkern
De isotoop, veelal een radio-isotoop, die ontstaat bij het radioactief verval van een moederkern
Dosis
Zie stralingsdosis
Dosistempo
Dosis per tijdseenheid. Het dosistempo als gevolg van de natuurlijke achtergrondstraling is in Nederland ongeveer 0,002 Sv per jaar.
Drukgenerator
De component in een kernreactor, die de druk in het primaire systeem van de drukwaterreactor regelt. Engels: Pressuriser
Drukwaterreactor
Een type kernreactor van een kerncentrale, waarbij water door de de reactorkern stroomt. Het water heeft twee functies, koelwater en remstof. In de reactorkern heerst zo'n hoge druk, dat geen koken optreedt. De stoomgeneratoren produceren met dit koelwater stoom, die de turbine aandrijft. De kerncentrale in Borssele heeft een drukwaterreactor. Engels: Pressurized Water Reactor of PWR
Drukzwaarwaterreactor
Een type kernreactor van een kerncentrale, zoals bijvoorbeeld een CANDU, waarbij zwaarwater de neutronen afremt, die bij splijting vrijkomen. Engels: Pressurized Heavy Water Reactor ofwel PHWR
Dubbel containment
Veiligheidsomhulling, die bestaat uit een binnen– en een buitencontainment
Eenheid van scheidingsarbied
De eenheid uitgedrukt in kilogram Separative Work Unit (kg SWU), die een maat is om een hoeveelheid isotopen in een bepaalde mate te scheiden
Eindberging
De toekomstige definitieve opslag van hoogactief afval, kernsplijtingsafval en transuranen, diep ondergronds in een geologisch stabiele formatie. Op aarde zijn nog vrijwel geen faciliteiten voor de eindberging in bedrijf. Er vindt wel onderzoek naar plaats
Eindopslag
Eindberging
Elektrisch vermogen
Het vermogen in megawatt elektrisch (MWe), dat een elektriciteitscentrale levert in de vorm van elektriciteit
Elektron
Negatief geladen deeltje, dat in ronde banen om een atoomkern cirkelt en dat bij betaverval vrijkomt
Elektronvolt
Eenheid van energie, die gebuikelijk is in de kerntechniek. Eén elektronvolt is per definitie de energie, die een elektron bezit als het in een versneller een potentiaalverschil van één Volt doorloopt. Afkorting: eV. Er geldt: 1 MeV = 0,16 pJ (picoJoule)
Element
1) Verkorting van splijtstofelement 2) Chemisch element, dat bestaat uit atomen van dezelfde stof. Meestal bestaan elementen uit meerdere isotopen
EPR
Europese drukwaterreactor van de firma EdF met een vermogen van 1600 MWe, die is ontworpen door de firma Framatome en die mogelijk voor toepassing in ons land in aanmerking komt. Afkorting van European Pressurized Reactor.
EPR2
Tweede ontwerp van de European Pressurized Reactor (EPR), die mogelijk voor toepassing in ons land in aanmerking komt en waarvan er een aantal tussen 2035 en 2050 in Frankrijk in bedrijf komt
ESA
Voorzieningsagentschap van Euratom (Luxemburg). Afkorting van: European Supply Agency. Ook: European Space Agency (Parijs)
Euratom
Afkorting van Europese Gemeenschap voor Atoomenergie, de organisatie, die ten doel heeft de vreedzame toepassing van kenenergie te bevorderen. Het Euratomverdrag trad in 1960 in werking. Alle lidstaten van de Europese Unie zijn verplicht verdragspartij en zijn eraan gebonden.
Euratom Supply Agency
Voorzieningsagentschap van Euratom (Luxemburg). Afkorting: ESA
eV
Afkorting van elektronvolt. 1MeV = 0,16 pJ (picoJoule)
F
Symbool van fluor
FANC
Belgische vergunningverlener, tevens toezichthouder, op gebied van veiligheid en beveiliging van kernenergie en straling ofwel de Belgische ANVR
Fast Breeder Reactor
Snellekweekreactor. Afkorting: FBR
FBR
Fast Breeder Reactor ofwel Snellekweekreactor
Fluentie
Zie: neutronenfluentie
Fluor
Chemisch element, dat bestaat uit slechts één isotoop, namelijk fluor-19 (19F). De radio-isotoop fluor-18 (18F) is een veelgebruikte PET-tracer.
Flux
Zie neutronenflux
Frontend
De verzamelnaam van de bewerkingen, die het gedolven uranium ondergaat, voordat het in de kernreactor energie produceert. Het betreft zaken als conversie, verrijking en splijtstofelementfabricage.
Fukushima
Plaats in Japan, waar op 11 maart 2011 als gevolg van een aardbeving en een daarop volgende vloedgolf een groot ongeluk met een viertal kokendwaterreactoren gebeurde. De kernreactoren schakelden na de aardbeving uit, maar de vloedgolf verstoorde de noodkoeling van de vervalwarmte, waardoor smelten van de splijtstofelementen optrad. Als gevolg hiervan vonden waterstofproductie en waterstofexplosies plaats, waardoor de reactorgebouwen zo ernstig beschadigden, dat een grote hoeveelheid radioactieve stoffen in de omgeving terecht kwam. De evacuatie van de omgeving van de kerncentrale was daarom nodig. Het ongeluk vergde geen directe dodelijke slachtoffers
Fusiereactor
Kernfusiereactor
Gamma emitter
Gammastraler
Gamma knife
Een gamma knife is een bestralingstoestel, dat tumoren met een hoge dosis vanuit verschillende hoeken heel precies bestraalt en waarbij daardoor minder bijwerkingen optreden. Een gamma knife bevat vele kobalt-60 bronnen, waarvan de straling op één punt is gericht
Gammadeeltje
Elektromagnetisch deeltje met hoge energie, dat bij radioactief verval vrijkomt en dat een groot doordringend vermogen heeft
Gammakwant
Gammadeeltje
Gammastraler
Radio-isotoop, die gammastraling uitzendt
Gammastraling
Elektromagnetische straling als gevolg van radioactief verval, die uit een stroom gammadeeltjes bestaat en die een groot doordringend vermogen heeft. Andere vormen van elektromagnetische straling met een minder groot doordringend vermogen zijn licht, radiogolven en röntgenstraling. Zware materialen schermen gammastraling en ook röntgenstraling af en zetten deze straling om in warmte. De hoeveelheid gammastraling of röntgenstraling, die een persoon heeft ontvangen heet dosis
Gasgrafietreactor
Type kernreactor met gas als koelmiddel en grafiet als moderator
Generator
1) De machine, die mechanische energie in de vorm van een draaiende beweging omzet in elektrische energie 2) vaatje, dat de radioactieve moederkernen bevat, waaruit het ziekenhuis het vervalproduct, de medische radio-isotoop, melkt. Ook wel koe of cow geheten.
Gesloten splijtstofcyclus
De praktijk, dat eigenaars van kerncentrales de bruikbare chemische elementen in de uitgeputte splijtstofelementen, zoals resterend uranium en plutonium, hergebruiken. Zie ook: Splijtstofcyclus. (Engels: Closed fuel cycle)
Gesmoltenzoutreactor
Kernreactor, die een gesmolten zout als koelmiddel gebruikt. Engels: Molten Salt Reactor of MSR
Gevitrificeerd afval
Anglicisme voor verglaasd radioactief afval
GFR
Gasgekoelde Snelle Reactor. Afkorting van Gas-cooled Fast Reactor
GigaWatt
Eenheid van vermogen, die gelijk is aan een miljoen kiloWatt ofwel een miljard Watt. Afkorting: GW. De term kan betrekking hebben op een thermisch vermogen, afkorting GWth, als ook op een elektrisch vermogen, afkorting GWe. Na vermenigvuldiging van het thermisch vermogen met het omzettingsrendement van turbine en generator resulteert het elektrische vermogen
Grafietgemodereerd
Met behulp van de remstof of moderator grafiet, die de hoog-energetische neutronen afkomstig van kernsplijtingen afremt tot omgevingstemperatuur.
Gray
1. Achternaam van Louis Harold Gray (1905 - 1965), de grondlegger van de stralingsdosometrie
2. Eenheid van de hoeveelheid in materie geabsorbeerde straling, die onafhankelijk is van het soort straling. Afkorting Gy
GW
Afkorting van GigaWatt. Er geldt: 1 GW = 1 miljoen kW (kiloWatt)
GWe
Afkorting van GigaWatt elektrisch, die een maat is voor het elektrisch vermogen van een centrale. Er geldt: 1 GWe = 1 miljoen kWe (kiloWatt elektrisch)
GWh
Afkorting van GigaWattuur. Er geldt: 1 GWh = 1 miljoen kWh
Gy
Eenheid van gray
H
Symbool van waterstof, waarvan de atoomkern bestaat uit een enkel proton
HABOG
Acroniem voor het Hoog Actief Behandelings- en Opslag Gebouw bij COVRA, waarin het warmteproducerende radioactieve afval is opgeslagen
HALEU
Afkorting van high-assay low-enriched uranium ofwel laagverrijkt uranium met een verrijkingsgraad tussen 5% en 19,75%. Het is de splijtsof van onderzoekreactoren en van toekomstige kleine modulaire reactoren (SMR). De bovengrens van laagverrijkt uranium is 20%.
Halfwaardetijd
De tijd die verstrijkt tot de radioactiviteit van een hoeveelheid radioactieve stof is gehalveerd. De halfwaardetijd is kenmerkend voor een bepaalde radio-isotoop
Halveringstijd
Synoniem met "halfwaardetijd"
Harrisburg
Plaats in Pennsylvania in de Verenigde Staten, waar op 28 maart 1979 een groot ongeluk met een drukwaterreactor gebeurde. De operateurs schakelden abusievelijk de noodkoeling van de vervalwarmte uit, waardoor gedeeltelijk smelten van de splijtstofelementen optrad. Als gevolg hiervan vond waterstofproductie plaats, maar geen waterstofexplosie, waardoor het reactorgebouw intact bleef en er bijna geen radioactieve stoffen in de omgeving terecht kwamen. Er waren dan ook geen slachtoffers te betreuren.
HAVA
Afkorting van Hoog Actief Vast Afval
HDLi
Lithium, dat vrijwel geheel bestaat uit lithium-7 en dat nagenoeg geen lithium-6 bevat. HDLiF is een fluoridezout, dat toepassing vindt in de gesmoltenzoutreactor. Het is de afkorting van Highly-Depleted Lithium
HDLiF
Highly-depleted lithiumfluoride
Herverrijkt uranium
Uranium, dat door opwerking is vrijgemaakt uit uitgeputte splijtstofelementen en dat opnieuw is verrijkt
HEU
Afkorting van High Enriched Uranium, ofwel hoogverrijkt uranium
HFR
Afkorting van Hoge Flux Reactor, de onderzoekreactor in Petten, die een thermisch vermogen heeft van 45 MW.
Hoge Flux Reactor
Onderzoekreactor in Petten, die naast neutronen voor het kernenergieonderzoek een derde deel van de wereldbehoefte aan medische radio-isotopen produceert. Thermisch vermogen: 45 MW. Afkorting: HFR
Hoge Temperatuur Gasgekoelde Reactor
Hoge Temperatuur Reactor, HTR, met een gasvormig koelmiddel. Afkorting: HTGR
Hoge Temperatuur Reactor
Kernreactor met heliumkoeling en grafieten moderator, waarvan de uitgangstemperatuur (tot 950 Celsius) veel hoger ligt dan die van een LWR. De splijtstof bestaat meestal uit miljoenen coated particles, gecoate splijtstofbolletjes, in een matrix van grafiet. De coatings verhinderen, dat na koelmiddelverlies door de oplopende temperatuur - vanwege de nawarmte - lozing van radioatieve kernsplijtingsproducten optreedt. Afkorting: HTR.
Hoger Onderwijs Reactor
Onderzoekreactor van de Technische Universiteit Delft, waarmee veel onderzoek plaatsvindt, dat is gericht op de ontwikkeling van betere materialen. Thermisch Vermogen: 2 MW
Hoog Actief Vast Afval
Radioactief afval in vaste vorm, dat zoveel warmte produceert, dat koeling noodzakelijk is. Afkorting: HAVA
Hoogverrijkt uranium
Uranium met een verrijkingspercentage van 93%. Hoogverrijkt uranium is geschikt voor de productie van een kernwapen. Zie HEU
HOR
Afkorting van Hoger Onderwijs Reactor
Hormesis
Ook wel Hormese. Het onbegrepen verschijnsel, dat lage stralingsdoses positieve gezondheidseffecten hebben, wat tegengesteld is aan de negatieve effecten, die de lineaire dosis–effect relatie theoretisch verwacht
HTGR
Hoge Temperatuur Reactor, HTR, met een gasvormig koelmiddel. Afkorting van Hoge Temperatuur Gasgekoelde Reactor
HTR
Afkorting van Hoge Temperatuur Reactor.
IAEA
Internationaal Atoom Energie Agentschap in Wenen, dat onderdeel is van de Verenigde Naties en dat een wereldwijd platform vormt voor de nucleaire technologie, inclusief de nucleaire veiligheid
Indringingsdiepte
De afstand vanaf het oppervlak, die deeltjes in weefsel of materiaal binnen kunnen dringen
Interimopslag
De opslag van uitgeputte splijtstofelementen of van radioactief afval voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld van het verglaasde afval voor de periode van honderd jaar bij COVRA
IRE
Belgische producent van medische radio-isotopen. Afkorting van: Nationaal instituut voor Radio Elementen
Isotoop
Een atoom met een bepaald atoomnummer en massagetal, dat kan afwijken van een atoom met hetzelfde atoomnummer, maar met een ander massagetal. Uranium-235 en uranium-238 zijn bijvoorbeeld twee uraniumisotopen, die beide atoomnummer 92 bezitten, maar die respectievelijk massagetal 235 en 238 hebben
Isotopenkaart
Rooster met cellen met verticaal vanaf de linkeronderhoek de oplopende atoommassa en horizontaal het massagetal, waarbij elke cel correspondeert met een stabiel isotoop of een radio-isotoop en waarin de eigenschappen van de isotoop zijn vermeld
ITER
Voorloper van de kernfusiereactor, die in Cadarachr (Frankrijk) in aanbouw is en die naar verwachting evenveel energie zal produceren als hij verbruikt
JET
Experimentele kernfusiereactor, die in Culham (VK) is gebouwd en die nog geen energie produceerde. Afkorting van Joint European Torus.
KCB
Afkorting van Kern Centrale Borssele, de enige werkende kerncentrale in Nederland
Kernafval
Kernsplijtingsafval
Kernaggregaat
De combinatie van een micro– of minikernreactor en een generator voor de opwekking van elektrische stroom
Kernbotsingsreactie
Reactie, waarbij een atoomkern met hoge snelheid botst op een andere atoomkern en waarbij een kernreactie optreedt
Kerncentrale
Een kerncentrale is een elektriciteitscentrale, die is uitgerust met een enkele kernreactor of met meerdere kernreactoren. Het meest gangbaar is de lichtwaterreactor. Het systeem, dat stoom produceert, staat onder druk. De elektriciteitsproductie vindt plaats met een stoomturbine en een generator. Voorts zijn er regelsystemen en tal van veiligheidssystemen aanwezig, die zich net als de reactor in een dubbel gebunkerd gebouw, het reactorgebouw, bevinden. De energieproductie geschiedt met behulp van kernsplijtingen. Op aarde draaien ongeveer 450 kernreactoren. Nederland beschikt over één kerncentrale, die in Borssele staat
Kerndeeltje
Bouwsteen van atoomkern. Elke atoomkern bestaat uit een aantal kerndeeltjes, een combinatie van elektrisch positief geladen protonen en ongeladen neutronen
Kernenergie
Vorm van energieproductie in een kernreactor met kernsplijtingen
Kernfusie
Samensmelting van de waterstofisotopen deuterium (D) en tritium (T), waarbij veel energie, neutronen en atoomkernen van heliumatomen vrijkomen. Commerciële energieproductie met kernfusie is technisch nog niet mogelijk. Hiervoor is de kernfusiereactor in ontwikkeling. Reactie: D + T => n + alfadeeltje + energie
Kernfusiereactor
Reactor, waarin kernfusiereacties plaatsvinden. Atoomkernen van deuterium (D) en tritium (T) versmelten in de reactor, waarbij heliumkernen en neutronen ontstaan, naast veel energie. Het reactortype is nog in ontwikkeling. Een voorloper is JET (Joint European Torus). Thans is ITER in aanbouw. Beide machines zijn tokamaks. Commerciële kernfusiereactoren zullen na 2050 kunnen bijdragen aan onze energieproductie
Kernfysische Dienst
Voormalige overheidsdienst die was belast met de inspectie van de veiligheid van kernenergie-installaties. Afkorting: KFD. Thans: Authoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS)
Kerninstallatie
Gebouw of faciliteit, waarbinnen kernreacties plaatsvinden
Kernongeval
Groot ongeluk met een kernreactor
Kernopvanginrichting
Gekoelde versterkte bodemplaat onder het reactorvat van een kernreactor, die na een kernsmeltongeval de gesmolten kern opvangt en koelt, zodat de kernsmelt niet door de fundering heen kan dringen. Engels: Core catcher
Kernreactie
De reactie, waarbij een of twee atoomkernen zijn betrokken. Voorbeelden: De vangst van een neutron in een atoomkern en de versmelting van een deuterium- en tritiumatoomkern in een kernfusiereactor
Kernreactor
Het systeem met de reactorkern, de veilgheids-, regel- en warmteafvoervoorzieningen, waarin de warmte- of neutronenproductie plaatsvindt. Engels: Nuclear reactor
Kernsmeltongeval
Kernongeval, waarbij als gevolg van de vervalwarmte de splijtstof van de reactor vanwege onvoldoende koeling smelt en waarbij vluchtige radioactieve kernsplijtingsproducten en transuranen uit de splijtstof vrij komen. Tevens kan de vorming van waterstof optreden
Kernsplijting
Splijting van bepaalde zeer zware isotopen zoals uranium-235 (235U) onder invloed van neutronen, waarbij veel warmte vrijkomt en waarbij gemiddeld bijna 2,5 nieuwe neutronen ontstaan
Kernsplijtingsafval
Hoogradioactieve brokstukken, die na splijting van de splijtstof over blijven. Koeling van het afval, dat na opwerken resulteert en waarvan de splijtingsproducten en de transuranen deel uitmaken, is noodzakelijk. Afkorting: KSA
Kernsplijtingsproducten
Hoogradioactieve brokstukken die bij een kernsplijting ontstaan
Kernsplijtingsreactie
Reactie, waarbij kernsplijting optreedt, bijvoorbeeld doordat de atoomkern van een splijtstofatoom een neutron invangt, waarna een kernsplijting optreedt. Ook: Splijtingsreactie
Kernstroom
De elektriciteit, die een kerncentrale produceert. Ook: Atoomstroom
Kernvermogen
Het elektrisch vermogen, dat kerncentrales kunnen leveren
KernVisie
De Stichting, die streeft naar het vergroten van het draagvlak voor kerntechnologie en al haar toepassingen door elke twee maanden een magazine uit te geven en door informatie te verstrekken op haar website
Kettingreactie
De keten van splijtingsreacties, zoals die gecontroleerd plaatsvindt in een reactorkern
KFD
Afkorting van Kernfysische Dienst, een voormalige overheidsdienst
kg SWU
Eenheid van scheidingsarbied. Afkorting van kilogram Separative Work Unit
Koe
Ook wel Cow. Molybdeen-99 (99Mo) houdend vaatje, waaruit ziekenhuizen de medische radio-isotoop van technetium-99 (99mTc) winnen
Koelmiddelleiding
Leiding, waar koelmiddel door stroomt. Circulatieleiding. In het Nederlands is ook de Engelse term "loop" gangbaar. Een drukwaterreactor heeft meestal drie of vier circulatieleidingen met in elke leiding een stoomgenerator en in een van de leidingen de drukgenerator.
Kogelbedreactor
Hoge Temperatuur Reactor met kogelvormige slijtstofelementen in een ongeordende stapeling. Uit de elementen ter grootte van tennisballen kunnen tot hoge temperatuur (1600 Celsius) geen radioactieve stoffen, met name kernsplijtingsproducten, weglekken. De reactor heeft daardoor passief en inherent veilige eigenscahppen. Engels: Pebble bed reactor (PBR). Duits: Kugelhaufenreaktor.
Kogelvormige splijtstofelementen
Een kogelvormig splijtstofelement is een grafieten kogel met de diameter van 6 centimeter, waain de splijtstof zit in de vorm van circa tienduizend coated particles
Kokendwaterreactor
Een type kernreactor van een kerncentrale, waarbij water de reactorkern in stroomt. Het water heeft twee functies, koelmiddel en remstof. In de reactorkern gaat het water koken. De geproduceerde stoom drijft direct de turbine van de kerncentrale aan. Engels: Boiling Water Reactor of BWR
Kortlevend radioactief afval
Afval, dat bestaat uit radioactieve isotopen, die een korte halfwaardetijd hebben (in elk geval minder dan een jaar)
Kriticaliteit
Het kritiek zijn van een kernreactor, waarin een stationair kernsplijtingsproces plaatsvindt en waarbij de neutronenvermenigvuldigingsfactor precies gelijk is aan één
Kritiek
De toestand van een kernreactor, waarin een stationair kernsplijtingsproces plaatsvindt en waarbij de neutronenvermenigvuldigingsfactor precies gelijk is aan één
Kritieke massa
De kleinste hoeveelheid splijtstof of liever het kleinste splijtstofgewicht, dat nodig is om een stationair kernsplijtingsproces in stand te houden, waarbij de neutronenvermenigvuldigingsfactor precies gelijk is aan één
KSA
Afkorting van Kernsplijtingsafval
Kugelhaufenreaktor
Duitse naam voor kogelbedreactor
Kweekfactor
Paramater met een waarde iets groter dan 1, die aangeeft hoeveel nieuwe splijtstofatomen er in een kweekreactor gemiddeld ontstaan uit het overschot aan neutronen van één splijting
Kweekreactor
Kernreactor, die meer splijtstof produceert dan hij voor het kernsplijtingsproces verbruikt. Dat lijkt tegenstrijdig, maar dat is het niet, omdat bij elke kernsplijting gemiddeld ongeveer 2,5 nieuwe neutronen ontstaan. Na aftrek van het neutron, dat de splijting teweeg bracht, is er een overschot van minder dan 1,5 neutron. De aanwezige kweekstof, meestal uranium-238 (238U) vangt dit overschot in, waarna door transmutatie nieuwe splijtstof ontstaat, meestal plutonium-239 (239Pu)
Kweekstof
Zware isotopen, zoals uranium-238 (238U) en thorium-232 (232Th), die door de vangst van een neutron en door transmutatie splijtbare isotopen vormen en daarmee splijtstof. In dit geval respectievelijk plutonium-239 (239Pu) en uranium-233 (233U)
Laag Actief Vast Afval
Radioactief afval in vaste vorm, dat zo weinig warmte produceert, dat geen koeling nodig is en waarvan het transport eenvoudig is. Afkorting: LAVA
Laagverrijkt uranium
Uranium met een verrijkingspercentage van minder dan 20%, dat niet geschikt is voor de productie van een kernwapen. Een lichtwaterreactor gebruikt uranium met een verrijkingspercentage van ongeveer 4%. Een onderzoekreactor van 19,75% (HALEU).
Langlevendradioactiefafval
Radioactief afval, waarvan de radioactieve isotopen halfwaardetijden hebben van duizend jaar en langer
LAVA
Afkorting van Laag Actief Vast Afval
LEU
Afkorting van Low Enriched Uranium, ofwel laagverrijkt uranium
LFR
Loodgekoelde Snelle Reactor. Afkorting van Lead-cooled Fast Reactor
Li
Symbool van het chemische element lithium
Lichtverrijkt uranium
Laagverrijkt uranium
Lichtwaterreactor
Het systeem dat bestaat uit een kritieke massa van splijtstof, dat in gesloten buizen is geplaatst, waar koelwater tussen door stroomt. Het water fungeert tevens als moderator. De buizen zijn samengebundeld tot splijtstofelementen, waartussen regelstaven in en uit bewegen. Er zijn twee typen, de drukwaterreactor en de kokendwaterreactor. Afkorting: LWR
Lineairedosis-effectrelatie
De rekenmethode, die de negatieve gezondheidseffecten van lage stralingsdoses schat. De veronderstelling is, dat een bepaalde collectieve stralingsdosis altijd leidt tot eenzelfde aantal late slachtoffers, ongeacht de groepsgrootte. De lineaire dosis-effectrelatie is gebaseerd op de waargenomen gezondheidsschade van hoge doses. Intrapolatie naar lage doses doet geen recht aan hormesis
Lithium
Het op twee na lichtste chemische element, dat voor 7,5% bestaat uit lithium-6 en voor de rest uit lithium-7
Lithium-6
De lichte isotoop van lithium, waarvan de atoomkern een neutron kan invangen en vervolgens splijt in een atoomkern van helium en tritium. De kernreactie vindt toepassing in de kernfusiereactor voor de productie van zijn brandstof, tritium
Lithium-7
De zware isotoop van lithium, die vrijwel niet reageert met neutronen en waarvan het fluoridezout HDLiF toepassing vindt in de gesmoltenzoutreactor
LMFBR
Vloeibaar metaal gekoelde snelle kweekreactor. Dat is óf gesmolten natrium, óf gesmolten lood. Afkorting van Liquid Metal Fast Breeder Reactor
Load factor
Belastingfactor. Zie aldaar.
Loop
Engelse term voor circulatieleiding of koelmiddelleiding. In het Nederlands is het Engelse "loop" ook gangbaar. Een drukwaterreactor heeft meestal drie of vier circulatieleidingen met in elke leiding een stoomgenerator en in een van de leidingen de drukgenerator.
LWR
Afkorting van Lichtwaterreactor
Magnetische opsluiting
De opsluiting van een deuteriumtritiumplasma met een magneetveld in een tokamak met het doel een kernfusiereactie te doen plaatsvinden
Magnox
Oud type gasgrafietreactor met een magnesiumoxide legering voor de omhulling van de splijtstofelementen. Magnox reactoren draaien op natuurlijk uranium en zijn vooral in Engeland toegepast
Massagetal
De som van het aantal protonen en het aantal neutronen in de atoomkern van een atoom. Deze som is gelijk aan het totaal aantal kerndeeltjes. Atomen met hetzelfde atoomnummer, maar met een verschillend massagetal, zijn isotopen van hetzelfde chemische element
Materiaal Test Reactor
Onderzoekreactor, die neutronen produceert voor materiaalbestralingsonderzoek en voor de productie van medische radio-isotopen
MAVA
Afkorting van Middel Actief Vast Afval
Medische radio-isotoop
Speciale radio-isotoop voor de gezondheidszorg voor zowel therapeutische als diagnostische doeleinden. In het laatste geval zendt de isotoop door radioactief verval gammastraling uit, die speciale detectoren waarnemen en waaruit de computer beelden van het inwendige vormt
Medische straling
Straling voor medische toepassing, zowel diagnostisch als therapeutisch, die of afkomstig is van medische radio-isotopen of van een röntgenapparaat.
MegaWatt
Eenheid van vermogen, die gelijk is aan duizend kiloWatt ofwel een miljoen Watt. Afkorting: MW. De term kan betrekking hebben op een thermisch vermogen, afkorting MWth, als ook op een elektrisch vermogen, afkorting MWe. Na vermenigvuldiging van het thermisch vermogen met het omzettingsrendement van turbine en generator resulteert het elektrische vermogen
MegaWattdag per kg
Eenheid van opbrand van splijtstof. Afkorting: MWd/kg. Er geldt: 1 MWd = 86,4 GigaJoule
MegaWattdag per ton
Eenheid van opbrand van splijtstof. Afkorting: MWd/ton. Er geldt: 1 MWd = 86,4 GigaJoule
Mengoxide
Een vorm van splijtstof, dat bestaat uit een mengsel van plutoniumoxide en natuurlijk of verarmd uraniumoxide (Engels: mixed oxide fuel)
Metastabiele toestand
De aangeslagen toestand van een atoomkern van een element, die onder uitzending van gammastraling vervalt naar de grondtoestand van hetzelfde element. Bijvoorbeeld: Tc-99m vervalt naar stabiel Technetium-99
MeV
Mega elektronvolt ofwel één miljoen elektronvolt. 1 MeV = 0,16 pJ (picoJoule)
MFR
Gesmoltenzoutgekoelde Snelle Raector. Afkorting van Molten Salt-cooled Fast Reactor
Microkernreactor
Een microkernreactor past, inclusief de apparatuur voor energieconversie in een standaard transportcontainer van 12 meter, ofwel een 40 ft container en zijn vermogen is kleiner dan 20 MWe
Microreactor
Microkernreactor
Middel Actief Vast Afval
De categorie van radioactief afval, die tussen Laag en Hoog Actief Vast Afval in zit. Afkorting: MAVA
Minikernreactor
Een minikernreactor en de apparatuur voor energieconversie passen in een klein aantal standaard transportcontainers van 12 meter, ofwel 40 ft containers. Het vermogen is enkele tientallen MWe
Minireactor
Minikernreactor
Minor actinides
Subgroep van de actiniden, die de transuranen omvat. Het zijn meestal radioactieve elementen, die oorspronkelijk uit uranium zijn ontstaan door eenmalige of meermalige neutronenvangst, al dan niet gevolgd door radioactief verval
Mixed oxide
Mengoxide splijtstof, dat bestaat uit een mengsel van plutoniumoxide en natuurlijk of verarmd uraniumoxide (Afkorting: MOX)
Mo-99
Afkorting van het radioactieve Molybdeen-99, dat vervalt naar Tc-99m, de metastabiele toestand van Technetium-99. De halfwaardetijd van Mo-99 is 2,75 dag
Moderator
Remstof bestaande uit materiaal met veel lichte atoomkernen, zoals water, zwaarwater of grafiet, die de hoog-energetische neutronen afkomstig van kernsplijtingen afremt tot omgevingstemperatuur.
Moederkern
De oorspronkelijke radioactieve atoomkern, die onder uitzending van straling vervalt naar een andere, de dochterkern
MOG
Acroniem voor het nog te realiseren Multifunctioneel Opslag Gebouw bij COVRA, waarin na 2025 de opslag plaatsvindt van het Laag Actief Vast Afval (LAVA) en het Middel Actief Vast Afval (MAVA)
Molten Salt Reactor
Gesmoltenzoutreactor. Afkorting: MSR
Molybdeen-99
De in de gezondheidszorg toegepaste isotoop molybdeen-99 (99Mo), die na verval radioactief technetium-99 (99mTc) produceert. De productie van dit molybdeen vindt in een grote onderzoekreactor, zoals bijvoorbeeld HFR, plaats. Het vervoer van het molybdeen naar ziekenhuizen geschiedt in speciale vaatjes, die koe of cow heten. De ziekenhuizen winnen het technetium uit deze vaatjes
MOX
Afkorting van mengoxide splijtstof, dat bestaat uit een mengsel van plutoniumoxide en natuurlijk of verarmd uraniumoxide (Engels: mixed oxide fuel)
mrem
afkorting van millirem. Er geldt: 1 mrem = 0,01 mSv
MSR
Molten Salt Reactor ofwel Gesmoltenzoutreactor
mSv
Afkorting van millisievert
MTR
Afkorting van Materiaal Test Reactor
Muon
Niet-stabiel deeltje, dat dezelfde lading heeft als een elektron, maar dat ruim tweehonderd maal zwaarder is. Een muon ontstaat bij sommige kernbotsingsreacties en bij de interactie van kosmische straling met de dampkring. De halfwaardetijd is 2,2 microseconde
MW
Afkorting van Megawatt. Er geldt: 1 MW = 1000 kW (kiloWatt)
MWd/kg
Afkorting van MegaWattdag per kilogram, de eenheid van opbrand van splijtstof. Er geldt: 1 MWd = 86,4 GigaJoule
MWd/ton
Afkorting van MegaWattdag per ton, de eenheid van opbrand van splijtstof. Er geldt: 1 MWd = 86,4 GigaJoule
MWe
Afkorting van MegaWatt elektrisch, die een maat is voor het elektrisch vermogen van een centrale. Er geldt: 1 MWe = 1000 kWe (kiloWatt elektrisch)
MWh
Afkorting van MegaWattuur. Er geldt: 1 MWh = 1000 kWh
MWth
Afkorting van MegaWatt thermisch, die een maat is voor het thermisch vermogen van een kernreactor. Het thermisch vermogen van een lichtwaterreactor is ongeveer driemaal groter dan het elektrisch vermogen van de kerncentrale
Myrrha
De naam van het Belgische prototype inherent veilige kernreactor, waarvan de eerste fase voor de uitvoering in september 2018 is gestart. Myrrha is een ADS.
n
Afkorting van neutron
Natrium
Alkalimetaal, dat in vloeibare toestand toepassing vindt als koelmiddel van een snelle reactor of een snelle kweekreactor
Natuurlijk uranium
Het uranium met de isotopenconcentratie van235U en238U van 0,7%, zoals dat in de natuur voor komt. Ofwel de verhouding van het aantal235U-atomen en het aantal238U-atomen is gelijk aan 1 : 140. Natuurlijk uranium is de splijtstof van CANDU- en Magnox-reactoren
Natuurlijke achtergrondstraling
De straling, die van nature optreedt en die er altijd al is geweest. De dosis van de natuurlijke achtergrondstraling is ongeveer 0,002 Sv per jaar
Nawarmte
De warmte in de reactorkern als gevolg van de vervalwarmte, die optreedt nadat het kernsplijtingsproces is gestopt.
NEA
Nucleair Energie Agentschap, dat onderdeel is van OESO, de organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling in Parijs
Neutron
Neutraal kerndeeltje
Neutronenbestralingsdosis
Zie: Neutronenfluentie
Neutronenbron
Bron, die meestal met een kernreactie continu neutronen produceert
Neutronendichtheid
Het aantal neutronen per kubieke centimeter
Neutronenfluentie
Neutronenbestralingsdosis, die gelijk is aan het produkt van de neutronenflux en de tijd. Eenheid: Aantal neutronen per vierkante centimeter
Neutronenflux
Een maat voor de intensiteit van de neutronen. Hij is gelijk aan de neutronendichtheid maal de gemiddelde snelheid van de neutronen. Ook per energiegroep. Eenheid: Aantal neutronen per seconde en per vierkante centimeter
Neutronenreflector
Het materiaal rondom een reactorkern, dat neutronen weerkaatst terug de kern in
Neutronenstraling
Straling als gevolg van rondvliegende neutronen, die bijvoorbeeld afkomstig zijn van een niet afgeschermde neutronenbron.
Neutronenvermenigvuldigingsfactor
De factor, die aangeeft hoeveel neutronen na elke volgende generatie, dat wil zeggen na elke splijting, in de kettingreactie overblijven. Een stationair splijtingsproces heeft een neutronenvermenigvuldigingsfactor van heel precies één. Een uitstervend splijtingsproces een factor van kleiner dan één. Een factor groter dan één leidt tot een intensivering van het splijtingsproces. De letter k representeert de neutronenvermenigvuldigingsfactor
Neutronvangstreactie
De reactie tussen een neutron en een atoomkern, waarbij de atoomkern het neutron absorbeert. Engels: Neutron capture reaction
NIRAS
Belgische organisatie voor opslag en beheer van radioactief afval. De Belgische COVRA. Afkorting van: Nationale Instelling voor Radioactief Afval en verrijkte Splijtstoffen
NMR
Nucleaire Micro Reactor, een kleine kernreactor, die een eenheidsgrootte heeft van minder dan 30 MWe
NNS
Afkorting van Netherlands Nuclear Society, de stichting, die het gebruik van kernenergie voorstaat
Non-proliferatie
Het streven van de gote landen, dat er op is gericht om verspreiding van kernwapens over de andere landen tegen te gaan, als ook van de voor de bouw van een kernwapen benodigde kennis en materialen
Non-proliferatieverdrag
Volkenrechtelijk verdrag, waarin bezit en verspreiding van kernwapens over de verschillende landen is geregeld, als ook de voor de bouw van kernwapens benodigde kennis en materialen. Afkorting: NPV
Noodkoeling
De koeling in noodsituaties van de kernreactor, die naast de normale voorziening aanwezig is, om de vervalwarmte af te voeren en zo kernbeschadiging te voorkomen
NPP
Kerncentrale. Afkorting van Nuclear Power Plant
NPV
Afkorting van Non-proliferatieverdrag
NRC
Vergunningverlenende instantie in VS. Afkorting van Nuclear Regularory Commission
NRG
De stichting, die is gehuisvest in Petten, die de Hoge Flux Reactor bedrijft en die leiding geeft aan het nationale kernenergieonderzoekcentrum. Afkorting van Nuclear Research and consultancy Group
NTP
Afkorting van Nuclear Thermal Propulsion, Nucleair Thermische Voortstuwing van een raket met een kernreactor
Nucleair
Term, die verwijst naar kernenergie, zoals bijvoorbeeld in: "Splijtstof is nucleaire brandstof". Afkomstig van nucleus, dat kern betekent
Nucleair Nederland
De vereniging van zes bedrijven, die in Nederland werkzaam zijn op het gebied van de kernenergie, te weten: EPZ, URENCO, NRG, Reactor Instituut Delft, PALLAS en COVRA.
Nucleair Thermische Voortstuwing
De voortstuwing van een raket, waarbij een kenreactor zijn vermogen overdraagt aan een stuwmiddel, dat met hoge druk en temperatuur de ruimte in stroomt. Engels: Nuclear Thermal Propulsion (NTP)
Nuclear Thermal Propulsion
Nucleair Thermische Voortstuwing van een raket met een kernreactor. Afkorting: NTP
Nuclide
Synoniem met "isotoop"
Nuclidenkaart
Isotopenkaart
O
Symbool van zuurstof
Omzettingsrendement
Het gedeelte (percentage) dat in de vorm van elektrisch vermogen behouden blijft van het thermische vermogen
Onderkritiek
Toestand van een kernreactor waarbij de neutronenvermenigvuldigingsfactor kleiner is dan één en waarin het kernsplijtingsproces uitsterft
Onderzoekreactor
Kernreactor, die neutronen produceert voor onderzoek of voor de productie van radio-isotopen, zoals bijvoorbeeld HFR en HOR. Engels: Research reactor
Opbrand
De hoeveelheid warmte per gewichtseenheid splijtstof, die een splijtstofelement heeft geproduceerd. Eenheid: MegaWattdag per kilogram (MWd/kg) of MegaWattdag per ton (MWd/ton)
Open splijtstofcyclus
De praktijk, dat eigenaars van kerncentrales de uitgeputte splijtstofelementen verder als radioactief afval behandelen. Dat in tegenstelling tot de echte splijtstofcyclus, die gesloten is (Engels: Once-through cycle)
Opwerken
De processtap van de splijtstofcyclus, waarbij de opwerkingsfabriek de nog bruikbare splijtstof uit de uitgeputte splijtstofelementen terug wint
Opwerkingsafval
Al het radioactieve afval, dat bij het opwerken ontstaat, vooral kernsplijtingsafval en transuranen
Opwerkingsfabriek
De fabriek die de uitgeputte splijtstofelementen opwerkt
Overkritiek
Toestand van een kernreactor, waarbij de neuronenvermenigvuldigingsfactor groter is dan één en waarin het kernsplijtingsproces intensiveert
P
Afkorting van Partitioning
PALLAS
Onderzoekreactor, die vanaf 2026 de HFR in Petten zal vervangen. PALLAS is een bassinreactor
Partitioning
Afscheiding van transuranen uit de uitgeputte splijtstofelementen, die uit een kerncentrale zijn ontladen
PBR
Pebble Bed Reactor ofwel Kogelbedreactor
Pebble bed reactor
Engelse naam voor Kogelbedreactor. Afkorting: PBR
PET
Afkorting van Positron Emissie Tomografie
PHWR
Pressurized Heavy Water Reactor ofwel drukzwaarwaterreactor. Het is een reactor van een kerncentrale, zoals bijvoorbeeld een CANDU, waarbij zwaarwater de neutronen afremt, die bij splijting vrijkomen.
Plutonium
Kunstmatig chemisch element, dat ontstaat door de vangst van neutronen in uranium-238 (238U). Symbool: Pu. De meest voorkomende isotopen in een kernreactor zijn239Pu,240 Pu,241Pu en 242Pu. Het239Pu is in zuivere vorm – net als hoogverrijkt uranium – geschikt voor de productie van kernwapens.
Pool type reactor
Zie: Bassinreactor
Positron
Antideeltje van elektron. Deeltje met dezelfde structuur als een elektron, maar met een positieve (in plaats van een negatieve) eenheidslading. Een door radioactief verval uitgezonden positron reageert met een elektron, waarbij beide verdwijnen onder uitzending van gammastraling
Positron Emissie Tomografie
Diagnosetechniek, waarbij een radio-isotoop, die positronen uitzendt, wordt ingespoten. De radio-isotoop verzamelt zich in tumorweefsel. De positronen botsen met elektronen in hun onmiddellijke omgeving en verdwijnen dan onder uitzending van gammastraling. Detectoren nemen deze gammastraling waar, de computer verwerkt het meetresultaat, wat leidt tot een driedimensionaal beeld in de computer van het waargenomen tumorweefsel. Afkorting: PET
Positronemitter
Positronstraler
Positronstraler
Radioactieve atoomkern, die bij zijn verval een positron, een soort positief geladen elektron, uitzendt
Positronstraling
Straling als gevolg van radioactief verval, die bestaat uit een stroom positronen
Positronverval
Radioactief verval van een atoomkern, waarbij een positron vrijkomt
Pressurized Heavy Water Reactor
Drukzwaarwaterreactor. Afkorting: PHWR
Pressurized Water Reactor
Drukwaterreactor. Afkorting: PWR
Primair syteem
Het deel van het koelsysteem van de kernreactor, dat zich bevindt voor de warmtewisselaar of stoomgenerator, inclusief de reactorkern en haar reactorvat
Proliferatie
Verspreiding, met name van kernwapens, als ook van de voor de bouw benodigde kennis en materialen
Proton
Positief geladen kerndeeltje
Protonenbestralingsfaciliteit
Een versneller, die een bundel protonen met een instelbare energie produceert. Hoogenergetische protonen hebben een grotere indringingsdiepte dan laagenergetische. Bij bestralng van kanker- of tumorweefsel treedt vernietiging van kwaadaardige cellen alleen op tot aan de indringingsdiepte, omdat de protonen daarna geen energie meer over hebben om weefsel te beschadigen.
Protonenstraling
Straling als gevolg van rondvliegende protonen, lichte waterstofkernen (H), die bijvoorbeeld afkomstig zijn van een niet afgeschermde protonenversneller
Protonentherapie
Bestraling van kanker- of tumorweefsel met een protonenbestralingsfaciliteit met het doel dit weefsel te vernietigen. Vanwege de instelbaarheid van de indringingsdiepte is de schade aan achterliggend weefsel veel kleiner dan bij de conventionele therapie met Röntgenstraling.
Pu
Symbool van plutonium
PWR
Pressurized Water Reactor, ofwel drukwaterreactor
Q
Kwaliteitsfactor, die een maat is voor de schadelijke uitwerking van bepaalde soorten straling op levend weefsel. Q is gelijk aan één voor röntgen, beta- en gammastraling, aan 20 voor alfastraling en ligt afhankelijk van de energie tussen 5 en 20 voor neutronenstraling. Er geldt: aantal Sv (sievert) = Q x aantal Gy (gray)
R
Afkorting van de eenheid röntgen.
Röntgen
Verouderde eenheid van stralingsdosis als gevolg van röntgenstraling. Afkorting: R. Er geldt: 1 R = 0,01 Sv = 10 mSv
Röntgenapparaat
Toestel, dat röntgenstraling uitzendt. De straling ontstaat door elektronen op een trefplaat van zwaar metaal te schieten. Het toestel is na gebruik niet radioactief en is aan het einde van zijn levensduur dan ook gewoon afval (en dus geen radioactief afval).
Röntgenstraling
Straling, die een röntgenapparaat uitzendt en die vergelijkbaar is met gammastraling
Röntgentherapie
Behandeling met Röntgenstraling met het doel bepaald kanker- of tumorweefsel te vernietigen. Omdat Röntgenstraling voor het grootste deel dwars door weefsel heen gaat, vindt ook weefselbeschadiging van gezond weefsel plaats achter de tumor
rad
Verouderde eenheid voor de hoeveelheid geabsorbeerde straling in materie. Afkorting van "radiation absorbed dose". Er geldt: 1 rad = 0,01 Gy (gray)
Radio-isotoop
Isotoop, dat radioactief verval vertoont
Radio-isotoop Thermo-elektrische Generator
Nucleaire batterij, die gebruik maakt van een alfa- of betastraler. Door de straling vindt warmteproduktie plaats. Elektrische vermogensproductie gebeurt met behulp van het thermo-elektrische effect. De levensduur is afhankelijk van de halfwaardetijd. De toepassing betreft meestal ruimtesondes. Afkorting: RTG
Radioactief
De eigenschap dat bepaalde isotopen niet stabiel zijn en radioactief verval vertonen
Radioactief verval
Het proces, waarbij de kern van een radioactief atoom over gaat in een andere toestand onder uitzending van straling. De nieuwe toestand van de kern kan een lagere energietoestand van hetzelfde element zijn, waarbij alleen gammastraling vrijkomt, maar ook de kern van een ander element, waarbij meestal gammastraling, maar in elk geval alfa- of beta- of positronstraling vrijkomt, dan wel waarbij de vangst van een elektron in de oorspronkelijke kern plaatsvindt
Radioactieve tracer
Radioactieve stof, die na toediening door haar uitgezonden straling in het lichaam is te volgen, zodat de bloedstroom of het functioneren van organen is te bekijken. Ook: Tracer
Radioactiviteit
De mate van radioactief verval, die optreedt in een stof, die radio-isotopen bevat. Eenheid: Becquerel. Afkorting: Bq. Eén becquerel is per definitie gelijk aan het verval van één radioactieve isotoop per seconde
Radiofarmaca
Verzamelnaam voor medische radio-isotopen
Radionuclide
Synoniem met "radio-isotoop"
Radiotherapie
Behandeling met Röntgen- of gammastraling, dan wel met neutronen of protonen met het doel bepaald kanker- of tumorweefsel te vernietigen
Radiotoxiciteit
Mate van giftigheid van een radioactieve stof, die afhangt van de straling die zij uitzendt en van de mate waarin zij zich in het weefsel van een organisme ophoopt.
Radiotoxisch
Behept met radiotoxiciteit
Reactiviteit
Maat, die aangeeft hoe constant het kernsplijtingsproces is. Voor een kritieke reactor met een geheel stationair kernsplijtingsproces is de reactiviteit gelijk aan nul. De reactiviteit is dan bij benadering gelijk aan de neutronenvermenigvuldigingsfactor min 1,0. Een negatieve reactiviteit leidt tot een uitstervend splijtingsproces en een positieve tot een intensivering van het proces.
Reactiviteitsongeval
Kernongeval als gevolg van een onbeheersbare reactiviteitstoename. In Tsjernobyl vond op 26 april 1986 een reactiviteitsongeval plaats
Reactor Instituut Delft
Het onderdeel van de Technische Universiteit Delft, dat betrokken is bij de bedrijfsvoering van en het onderzoek bij de HOR
Reactordrukvat
Stalen reactorvat van een lichtwaterreactor, dat bovenaan holle stompen voor de aansluiting van koelmiddelleidingen en dat verticale doorvoeringen voor de aandrijving van de regelstaven heeft. Een kokendwaterreactor heeft een vat, dat 16 cm dik is een een druk van 70 bar weerstaat. Voor een drukwaterreactor is dat 24 cm en 140 bar. Engels: Reactor Pressure Vessel (RPV)
Reactorgebouw
Het dubbele gebunkerde gebouw, dat de nucleaire systemen van de kerncentrale omsluit.
Reactorisotoop
Radio-isotoop, die ontstaat na een splijtingsreactie of door transmutatie in een kernreactor
Reactorkamer
Droge ruimte, waarin zich het reactorvat van de kernreactor bevindt. Engels: Dry well
Reactorkern
Het deel van de kernreactor, dat bestaat uit de splijtstofelementen en de regelstaven, waarin het splijtingsproces en de warmteproductie plaatsvinden. Engels: Reactor core
Reactorplutonium
Het plutonium, dat in de uitgeputte splijtstofelementen van een lichtwaterreactor is gevormd en dat een relatief laag percentage plutonium-239 (239Pu) bevat. Een typische isotopensamenstelling is bijvoorbeeld 53%239Pu, 25%240Pu, 15%241Pu en 7%242Pu
Reactorregeling
Alle acties die erop zijn gericht om het kernsplijtingsproces te beheersen. Dat wil zeggen het opregelen van het reactorvermogen, het afregelen en de stationaire vermogensproductie zelf
Reactorstoel
Kerndraagconstructie van de reactorkern van een bassinreactor
Reactorvat
Het vat, waarin zich de reactorkern bevindt en dat deel uitmaakt van het primaire systeem van de kernreactor
Reactorveiligheid
Veilige bedrijfsvoering van de kernreactor, die is gewaarborgd door de regel– en veiligheidssystemen
Regelstaaf
Een van de staven of platen met neutronenabsorberend materiaal, die in de reactorkern steken en die door in- of uitschuiven het reactorvermogen regelen. Engels: Control rod
rem
Verouderde eenheid van stralingsdosis, waarbij het effect van een bestraling met alfa-, beta, gamma- en/of neutronenbestraling is teruggerekend naar het equivalente effect als gevolg van bestraling met röntgenstraling. Afkorting van "röntgen equivalent man". Er geldt: 1 rem = 0,01 Sv = 10 mSv.
Remstof
Moderator
Rendement
Zie omzettingsrendement
RERTR
Aanduiding van een programma van de Verenigde Staten om wereldwijd alle gebruik van hoogverrijkt uranium (HEU) uit te bannen, vanwege zijn geschiktheid voor toepassing in kernwapens. HEU is in het verleden gebruikt als brandstof van onderzoekreactoren en als trefplaten voor de productie van medische radio-isotopen. Afkorting van: Reduced Enrichment for Research and Test Reactors.
Research reactor
Onderzoekreactor
Respijtperiode
De maximale tijd, dat de operateur na een ernstig ongeval van een kernreactor niet hoeft in te grijpen. Engels: Grace period
RID
Afkorting van Reactor Instituut Delft
RPV
Reactordrukvat. Engelse afkorting van Reactor Pressure Vessel
RTG
Radio-isotoop Thermo-elektrische Generator, ofwel atoombatterij, die gebruik maakt van een alfa- of betastraler. Door de straling vindt warmteproduktie plaats. Elektrische vermogensproductie gebeurt met behulp van het thermo-elektrische effect. De levensduur is afhankelijk van de halfwaardetijd. De toepassing betreft meestal ruimtesondes.
Scheidingsarbeid
Het werk dat nodig is om isotopen in een bepaalde mate te scheiden. Engels: Separative Work (SW). De eenheid is kilogram Separative Work Unit (kg SWU). Het woord “arbeid” in scheidingsarbeid is misleidend, omdat de dimensie van scheidingsarbeid kilogram (massa) is en niet Joule (energie). De grootte van een verrijkingsfabriek is het aantal ton SWU per jaar dat zij levert. Het elektriciteitsverbruik van een verrijkingsfabriek is niet af te leiden uit haar capaciteit in ton SWU per jaar
SCK
Belgisch StudieCentrum voor Kernenergie in Mol, de Belgische NRG. Ook wel SCK/CEN geheten
Secundair systeem
Het deel van het koelsysteem van de kernreactor, dat zich bevindt tussen de stoomgenerator en de turbine of tussen de warmtewisselaar en de stoomgenerator
Separative Work
Scheidingsarbeid. Afkorting: SW
Separative Work Unit
Eenheid van scheidingsarbeid in kilogram Separative Work Unit (kg SWU). Afkorting: SWU.
SFR
Natriumgekoelde Snelle Reactor. Afkorting van Sodium-cooled Fast Reactor
Sievert
1. Achternaam van Rolf Maximilian Sievert (1896 - 1966), die de invoering van de stralingsbescherming bevorderde
2. Eenheid van stralingsdosis, die rekening houdt met de schadelijke invloed van bepaalde soorten straling gekarakteriseerd door kwaliteitsfactor Q op levend weefsel. Afkorting: Sv. Een stralingsdosis van meer dan 1 Sv kan dodelijk zijn. Gangbaar is ook de millisievert (mSv), die gelijk is aan 0,001 Sv
SMR
Kleine modulaire of middelgrote kernreactor, die een eenheidsgrootte heeft tussen 50 en 500 MWe. Afkorting van Small Modular Reactor, dan wel Small or Medium-sized Reactor
Snel neutron
Een neutron met de snelheid, waarmee hij na splijting vrijkomt. Zijn snelheid is gemiddeld 14 000 kilometer per seconde ofwel 50 000 kilometer per uur. De daarmee corresponderende energie is 1 MeV (miljoen elektronVolt)
Snelle kweekreactor
Een type kernreactor van een kerncentrale, waarbij de snelle neutronen de splijtingen veroorzaken, met vloeibaar natrium of lood als koelmiddel, met plutonium als splijtstof en met uranium-238 als kweekstof. Engels: Fast Breeder Reactor of FBR
Snelle reactor
Kernreactor, waarbij de neutronen onafgeremd een volgende splijting bewerkstelligen. Ze heten vaak naar het koelmiddel, dat is toegepast, zoals natrium (sodium, SFR), lood (LFR), gesmolten zout (MFR) of gas (GFR). Engels: Fast Reactor
Snelle splijting
Een splijting, die is teweeggebracht door een snel neutron
Spallation
Het proces waarbij een hoogenergetisch proton een zware atoomkern versplintert en waarbij gemiddeld twintig neutronen vrijkomen. Nederlands: Versplintering
SPECT
Geneeskundige diagnostische techniek op basis van tomografie, die gebruik maakt van een tracer met radio-isotopen, die gammastraling uitzenden. Afkorting van Single Photon Emission Computer Tomography
Splijtings werkzame doorsnede
Een maat voor de kans, dat een neutron een atoomkern treft en een splijting van die kern teweeg brengt. De eenheid van werkzame doorsnede is de “barn”, die de dimensie van een oppervlakte heeft. Een barn is per definitie gelijk aan honderd vierkante femtometer ofwel aan een quadriljoenste deel van een vierkante centimeter. Een quadriljoen heeft 24 nullen.
Splijtingsproducten
De hoogradioactieve brokstukken, die ontstaan door de splijting van splijtstofatomen. Ze vormen tezamen met de transuranen het kernsplijtingsafval
Splijtingsreactie
De reactie van een neutron met een splijtstofatoomkern, waarbij de atoomkern splijt en er naast warmte gemiddeld 2,5 nieuwe neutronen ontstaan. Engels: Fission reaction
Splijtstof
Zware isotopen, die door de vangst van een neutron kunnen splijten, waarbij relatief veel energie vrij komt. In de natuur komt slechts een splijtbare isotoop voor, namelijk uranium-235 (235U). Kunstmatig gevormde splijtstof, zoals plutonium-239 (239Pu) en uranium-233 (233U) resulteert na vangst van een neutron in een isotoop van een kweekstof, respectievelijk uranium-238 (238U) en thorium-232 (232Th). De splijtstof in een kernreactor is meestal in de vorm van pilletjes van verrijkt uraniumdioxide.
Splijtstofatoom
Een van de atomen, waaruit de splijtstof is opgebouwd, zoals die van het uranium-235 (235U), plutonium-239 (239Pu) of uranium-233 (233U)
Splijtstofcyclus
De kringloop, die de splijtstof van een kernreactor doorloopt en die bestaat uit de processtappen: Verrijking, Conversie, Splijtstofelementfabricage, Vermogensproductie in de kernreactor, Transport en de Opwerking van de uitgeputte splijtstofelementen, waarna de kringloop is gesloten en opnieuw begint. (Engels: Fuel cycle)
Splijtstofelement
De bundeling van splijtstofstaven, waarin de regelstaven kunnen bewegen en waar het koelwater tussen door stroomt
Splijtstofomhulling
Zircaloy buis, waarin zich de splijtstof bevindt
Splijtstofopslagbassin
Bassin bij een kernreactor voor de jarenlange opslag van uitgeputte splijtstofelementen
Splijtstofstaaf
De splijtstofomhulling, een zircaloy buis, die gevuld is met de splijtstof in de vorm van pilletjes verrijkt uraniumdioxide
Splijtstofwisselen
Het vervangen van de uitgeputte splijtstofelementen door verse
Stoomgenerator
De component in een kernreactor, die de warmte uit de reactorkern omzet in de stoom, die de turbine aandrijft
Straling
Verzamelnaam van alfa–, bèta–, gammastraling, protonenstraling of neutronenstraling.
Stralingsdosis
Maat voor de hoeveelheid straling, die is ontvangen. Eenheid: Sievert. Afkorting: Sv. Doses van meer dan één sievert kunnen dodelijk zijn. Angst voor een lage stralingsdosis is onnodig vanwege hormesis
Sv
Afkorting van sievert, de eenheid van stralingsdosis
SWU
Afkorting van Separative Work Unit, de eenheid van scheidingsarbeid in kilogram Separative Work Unit (kg SWU)
T
1. Afkorting van transmutatie
2. Symbool van tritium
Target
Trefplaat
Targeted Alpha Therapy
Alfa therapie. Afkorting: TAT
TAT
Alfa therapie. Afkorting van Targeted Alpha Therapy
Tc-99m
Metastabiele toestand van Technetium-99, die ontstaat door verval van radioactief Molybdeen-99. Tc-99m vervalt op zijn beurt naar stabiel Technetium-99 onder uitzending van gammastraling. Het is 's werelds meestgebruikte medische radio-isotoop De halfwaardetijd is 6 uur.
Technetium-99m
Radioactieve metastabiele toestand Technetium-99, ofwel Tc-99m of 99mTc. 99mTc vervalt onder uitzending van gammastraling naar stabiel Tc-99. 99mTc is 's werelds meestgebruikte medische radio-isotoop en ontstaat door verval van de radio-isotoop 99Mo. De productie van 99Mo vindt plaats in een grote onderzoekreactor, zoals bijvoorbeeld HFR. Het vervoer van 99Mo naar ziekenhuizen geschiedt in speciale vaatjes, die koe of cow heten. De ziekenhuizen melken 99mTc uit deze vaatjes. Het voordeel van het gebruik van 99mTc is, dat lichaamsprocessen en afwijkingen daarin met behulp van SPECT zijn zichtbaar te maken
Temperatuurcoëfficiënt
De parameter, die aangeeft hoe de neutronenvermenigvuldigingsfactor en daarmee de reactiviteit reageert op een temperatuurverandering in de reactorkern. Een negatieve temperatuurcoëfficiënt is veilig, omdat het leidt tot een afname van zowel vermenigvuldigingsfactor als reactiviteit.
Tertiair systeem
Het deel van het koelsysteem van een kerncentrale met een drietal circuits, dat zich bevindt na het secundaire systeem, dat is tussen de stoomgenerator en de turbine
Th
Symbool van het chemische element thorium, een kweekstof
Thermisch neutron
Een neutron, dat na een splijting door de lichte materialen van de remstof, zoals water of grafiet, is afgeremd tot hij de temperatuur heeft van zijn omgeving. Zijn snelheid is gemiddeld 2,2 kilometer per seconde ofwel 8 kilometer per uur. De daarmee corresponderende kinetishe energie is 1/40-ste elektronVolt (eV)
Thermisch vermogen
Het vermogen in megawatt, dat de ketel van een elektriciteitscentrale of dat de kernreactor van een kerncentrale aan warmte produceert. Afkorting: MWth
Thermische kweekreactor
Een type kernreactor van een kerncentrale, waarbij thermische neutronen de splijtingen veroorzaken, met uranium-233 als splijtstof en met thorium als kweekstof. Koelmiddel en remstof zijn gesmolten zout of zwaar water
Thermische reactor
Kernreactor, waarin de remstof (moderator) de bij splijting vrijkomende neutronen zo ver afremt, dat ze in thermisch evenwicht zijn met hun omgeving, voordat ze een volgende splijting teweeg brengen. Zulks in tegenstelling tot een snelle reactor. Een lichtwaterreactor is een thermische reactor
Thorium
Het op een na zwaarste in de natuur voorkomend chemisch element. Het bestaat uit slechts een isotoop, namelijk thorium-232 (232Th). Thorium is een kweekstof, die in een kernreactor door vangst van een neutron en door transmutatie de splijtstof uranium-233 (233U) vormt.
TNPP
Verplaatsbare kerncentrale, die op een of enkele schuiten is gebouwd. Afkorting van Transportable Nuclear Power Plant
Tokamak
Aanduiding van het meest gangbare type kernfusiereactor, die in ontwikkeling is. Het woord is afkomstig uit het Russisch, omdat Rusland als eerste hieraan werkte. Het betekent torus, de vorm van een donut
Tomografie
Diagnosetechniek, die driedimensionale beeldvorming van het inwendige (bijv. tumor) mogelijk maakt
Ton SWU
Eenheid van scheidingsarbied. Afkorting van ton Separative Work Unit. 1 ton SWU = 1000 kg SWU
Totale werkzame doorsnede
De som van de vangst, splijtings en botsings werkzame doorsneden bij een bepaalde energie
Traagheidsopsluiting
De opsluiting van een deuteriumtritiumverbinding in een bolvormige capsule, die implodeert als gevolg van het alzijdig en gelijktijdig aanstralen met een groot aantal superkrachtige laserpulsen met het doel een kernfusiereactie te doen plaatsvinden
Tracer
Algemene term voor een radio-isotoop, die - direct of indirect via positronen - gammastraling uitzendt, waarmee met speciale apparatuur en techniek, zoals PET of SPECT, driedimensionale beelden van het inwendige (bijv. kransslagaders of tumoren) kunnen worden gemaakt. Ook: Radioactieve tracer
Transmutatie
De kunstmatige vorming van een nieuw chemisch element. Door de vangst van een neutron in een atoomkern van een element kunnen radioactieve isotopen ontstaan, die na verval overgaan in een nieuw element. Voorbeelden zijn de reacties:238U + n →239Pu en232Th + n → 233U
Transuranen
De kunstmatig gevormde isotopen van diverse chemische elementen, die zwaarder zijn dan uranium en die zijn ontstaan door neutronvangst te beginnen bij die in een uraniumatoomkern. De neutronvangst kan een of meerdere malen hebben plaatsgevonden. Een voorbeeld van een transuraan is plutonium-240 (240Pu). Zie verder: Actiniden
Trefplaat
Plaatje met basismateriaal, waarin als gevolg van bestraling kernreacties voor de productie van radio-isotopen plaatsvinden. Engels: Target
TRISO-coating
De drielaags coating van siliciumcarbide (SiC) en grafiet (C), die een splijtstofbolletje omhult. Bolletje en coating vormen tezamen een coated particle, dat een diameter heeft van iets minder dan een millimeter. De coating verhindert, dat na koelmiddelverlies door de oplopende temperatuur - vanwege de nawarmte - de lozing van radioactieve kernsplijtingsproducten optreedt. TRISO is de afkorting van tristructural isotropic.
Tritium
Zeer zware waterstof, waarvan de atoomkern bestaat uit één proton en twee neutronen. Tritium komt van nature vrijwel niet voor. Het is een betastraler met een halfwaardetijd van 12,35 jaar. Het vervalt tot 3Helium. Het is brandstof in een kernfusiereactor. Productie vindt of plaats als bijproduct in zwaarwaterreactoren, zoals de CANDU-reactor, door langdurige bestraling van deuterium met neutronen, of door de kernreactie, waarbij een atoomkern van lithium-6 een neutron invangt en splijt in een atoomkern van helium en een van tritium. Symbool: T
Tsjerenkov
Russische nobelprijswinnaar voor de natuurkunde, die een verklaring gaf voor het Tsjerenkovlicht
Tsjerenkovlicht
Het blauwe licht, dat harde gammastraling veroorzaakt in water. De gammastraling draagt zijn hoge energie over aan elektronen in het water, die daardoor een snelheid krijgen, die groter is dan die van het licht in het water. Niet van licht in vacuum. Zo'n snelvliegende elektron is te vergelijken met een supersoon vliegend vliegtuig. De schokgolf van het vliegtuig komt overeen met het Tsjerenkovlicht.
Tsjerenkovstraling
Tsjerenkovlicht
Tsjernobyl
Plaats in de Oekraïne , waar op 26 april 1986 het grootste ongeluk ooit met een kerncentrale gebeurde. De feitelijke oorzaak is nooit goed vastgesteld. Feit is dat er achtereenvolgens een reactiviteitsongeval en een tweetal explosies plaatsvonden. Het reactorgebouw raakte daardoor zo ernstig beschadigd, dat een grote hoeveelheid radioactieve stoffen tot in de verre omgeving terecht kwam. Ook het grondwater raakte ter plaatse van de reactor ernstig besmet. Om verdere besmetting te voorkomen is om de reactor een sarcofaag bebouwd. De kerncentrale had een reactor van het type RBMK, dat in het Westen niet voor komt, met in de reactorkern een combinatie van grafiet en kokend water. Bij het ongeluk zijn eenendertig directe slachtoffers als gevolg van dodelijke stralingsdoses gevallen. De onderzoekresultaten naar het aantal late slachtoffers spreken elkaar tegen.
Turbine
Schoepenwielen, die de stoomdruk omzetten in een draaiende beweging
TWh
Afkorting van TeraWattuur. Er geldt: 1 TWh = 1 miljard kWh
Twinreactoren
Twee kernreactoren van hetzelfde type, die bepaalde voorzieningen gemeenschappelijk hebben, zoals het splijtstofopslagbassin
U
Symbool van uranium
U3O8
Zie yellow cake
UC
Afkorting van ultracentrifuge
UF6
Zie uraniumhexafluoride
Ultracentrifuge
Lange, slanke, verticaal opgestelde en zeer snel ronddraaiende centrifuge in een verrijkingsfabriek, waarmee isotopenscheiding plaatsvindt door de zware isotopen, zoals238U, verder naar buiten te slingeren dan de lichte, zoals235U. Afkorting: UC
UO2
Zie uraniumdioxide
Uranium
Het zwaarste in de natuur voorkomende chemisch element, dat bestaat uit de isotopen uranium-235 (235U) en uranium-238 (238U) in de verhouding 1 : 140. Het 235U is de enige in de natuur voorkomende splijtbare isotoop. Het238U is kweekstof. De splijtbare fractie in het natuurlijke uranium, het235U, is 0,7%
Uraniumcarbide
De chemische verbinding van een koolstofatoom en een uraniumatoom. Uraniumcarbide vindt als splijtstof toepassing in Hoge Temperatuur Reactoren. Afkorting: UC
Uraniumdioxide
De chemische verbinding van twee zuurstofatomen per uraniumatoom. Uraniumdioxide is een veelgebruikte splijtstof in splijtstofelementen van kernreactoren. Afkorting: UO2
Uraniumhexafluoride
De chemische verbinding die bestaat uit zes fluoratomen per uraniumatoom (UF6). De verrijking in de verrijkingsfabriek vindt met UF6 plaats, omdat het chemische element fluor slechts één isotoop heeft, namelijk fluor-19 (19F). UF6 is gasvormig, waardoor het geschikt is voor verrijking met ultracentrifuges
uraniumoxicarbide
Een mengsel van uraniumdioxide (UO2) en uraniumcarbide (UC), dat als splijtstof toepassing vindt in Hoge Temperatuur Reactoren.
Uraniumverrijking
Zie Verrijking
Urenco
De eigenaar van de uraniumverrijkingsfabriek in Almelo
Vangst werkzame doorsnede
Een maat voor de kans, dat een neutron een atoomkern treft en er invangst van dat neutron in de kern optreedt, waardoor het massagetal van de atoomkern met een eenheid toeneemt en de atoomkern door radioactief verval kan transmuteren. De eenheid van werkzame doorsnede is de “barn”, die de dimensie van een oppervlakte heeft. Een barn is per definitie gelijk aan honderd vierkante femtometer ofwel aan een quadriljoenste deel van een vierkante centimeter. Een quadriljoen heeft 24 nullen.
Vangstreactie
Neutronvangstreactie
Veiligheidsomhulling
Veiligheidsomhulling ofwel containment (Engels). Zij omsluit het nucleaire deel van een kerncentrale en bestaat uit een binnen- en een buitencontainment. Het binnencontainment beschermt de buitenwereld tegen de gevolgen van een nucleair ongeluk en het buitencontainment de kernreactor tegen invloeden van buiten af, zoals bijvoorbeeld een vliegtuig, dat op de centrale valt. Meestal bestaan binnen- en buitencontainment uit afzonderlijke gebunkerde betonnen constructies.
Veiligheidssysteem
Systeem, dat waakt over de veilige bedrijfsvoering van een kernreactor, zoals bijvoorbeeld het noodkoelsysteem, dat in noodsituaties de vervalwarmte uit de reactorkern afvoert
Verarmd uranium
Uranium met een lagere 235U-concentratie dan natuurlijk uranium (0,7%). Bijvoorbeeld 0,3%. Bij het proces van verrijken ontstaat een verrijkte en een verarmde fractie. De verrijkte fractie is ongeveer negenmaal kleiner dan de verarmde
Verglaasd afval
Door het langlevende afval in vloeibaar glas op te lossen en het glas daarna af te koelen is het afval verglaasd. Dat wil zeggen geïmmobiliseerd. De kernsplijtingsproducten en de transuranen bestaan voornamelijk uit metalen, die in glas goed oplosbaar zijn. Door de verglazing is het afval vrijwel niet uitloogbaar en dus niet oplosbaar in eventueel grondwater
Vermenigvuldigingsfactor
Parameter, die aangeeft hoeveel neutronen er na een splijting overblijven, die een volgende splijting teweegbrengen. In een stationair werkende kernreactor is de vermenigvuldigingsfactor precies gelijk aan 1
Vermogen
Energieproductie per seconde. Eenheden: Watt (W), kilowatt (kW) of megawatt (MW)
Vermogensreactor
Kernreactor, die een groot vermogen levert voor de productie van elektriciteit
Verrijken
De processtap van de splijtstofcyclus, waarbij de verrijkingsfabriek de natuurlijke235U-concentratie verhoogt tot de gewenste waarde, bijvoorbeeld voor een lichtwater reactor van 0,7% tot 4%.
Verrijking
Verrijkingsgraad of verrijkingspercentage. De eigenschap van verrijkt uranium, dat de 235U-concentratie hoger is dan die in het natuurlijk uranium. In natuurlijk uranium is die concentratie 0,7%
Verrijkingsfabriek
Fabriek, die bijvoorbeeld met ultracentrifuges het natuurlijk uranium scheidt in het feitelijke product, de fractie verrijkt uranium en het restproduct, de fractie verarmd uranium. De capaciteit van de fabriek is uitgedrukt in ton Separative Work Unit per jaar (ton SWU/jaar). Het elektriciteitsverbruik van de fabriek is niet af te leiden uit haar capaciteit
Verrijkingsgraad
Zie verrijkingspercentage
Verrijkingspercentage
De 235U-concentratie in het verrijkte uranium
Verrijkt uranium
Uranium met een hogere 235U-concentratie dan natuurlijk uranium (0,7%). Een lichtwaterreactor gebruikt verrijkt uranium met een verrijkingsgraad van ongeveer 4%
Versneller
Een machine, die met behulp van een elektrisch veld elektronen, positronen of atoomkernen versnelt tot ze een hoge energie hebben.
Versnellergedreven systeem
Energieversterker, die een combinatie is van een protonenversneller en een onderkritieke kernreactor. De protonen verspinteren de zware atoomkernen in de kernreactor. Dat proces heet "Spallation". Bij elke versplintering komen gemiddeld twintig neutronen vrij. In de onderkritieke reactor vindt vervolgens neutronenvermenigvuldiging en energieproductie plaats. Engels: Accelerator Driven System (ADS)
Versplintering
Zie: Spallation
Verval
Radioactief verval. Het proces, waarbij de kern van een radioactief atoom over gaat in een andere toestand onder uitzending van straling. De nieuwe toestand van de kern kan een lagere energietoestand van hetzelfde element zijn, waarbij gammastraling vrijkomt, maar ook de kern van een ander element, waarbij gammastraling, als ook alfa- of bètastaling, dan wel positronen vrijkomen
Vervalketen
Vervalreeks
Vervalproduct
De atoomkern, die ontstaat na verval van een radio-isotoop. Een voorbeeld is het betaverval van tritium tot 3Helium.
Vervalreeks
De dochterkernen, inclusief de laatste stabiele, die achtereenvolgens onstaan bij het radioactief verval van een zware radio-isotoop, de moederkern
Vervalwarmte
De warmte als gevolg van het radioactieve verval van hoogradioactieve kernsplijtstofingsproducten in de reactorkern. De vervalwarmte produceert de nawarmte na afschakelen van de reactor.
Vitrificeren
Anglicisme voor het verglazen van hoogactief afval
Voorzieningsagentschap
Agentschap van Euratom, dat in de Europese Unie juridisch eigenaar is van alle civiele splijtstof en dat toezicht houdt op het vreedzaam gebruik ervan. Dat is inclusief het gebruik in kernreactoren en de verwerkingsactiviteiten, zoals verrijking. Voorts volgt het de ontwikkelingen op de splijtstofmarkt en sinds 2012 die van vraag en aanbod van medische radio-isotopen. Het is gevestigd in Luxemburg. Engels: Euratom Supply Agency (ESA)
Voorzieningsagentschap van Euratom viert zijn diamanten jubileum
Het voorzieningsagentschap van Euratom°) is ingesteld op basis van het Euratomverdrag. Het agentschap vierde op 1 juni 2020 zijn zestig jarig bestaan. Het is gevestigd in Luxemburg en het voert het beheer over alle splijtstoffen in de Europese Unie. Dat houdt in dat Euratom de juridisch eigenaar is van alle civiele splijtstof in de Unie en dat alleen het economisch eigendom bij de gebruikers ligt. Om zijn taak goed te kunnen uitoefenen controleert het agentschap ook de voorraden en de bewerkingen van de splijtstof. Bewerkingen zoals de conversie, verrijking, splijtstofelementfabricage en opwerking. Voorts volgt het agentschap de marktontwikkelingen op het gebied van de nucleaire materialen en diensten. Het agentschap heeft hierbij de rol van waarnemer. Deze rol is in 2012 uitgebreid. Sindsdien volgt het agentschap ook de ontwikkelingen op het gebied van het gebruik en de productie van de medische radio-isotopen in de Europese Unie.
De Europese Gemeenschap voor Atoomenergie, kortweg Euratom geheten, is tegelijk met de toenmalige Europese Economische Gemeenschap ingesteld met het Verdrag van Rome, dat in 1958 in werking trad. Al in 1951 was de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal opgericht. De drie gemeenschappen hadden ieder hun eigen bestuur en elk van de lidstaten nam eraan deel. In 1967 kregen ze één Raad, één Commissie en één budget en gingen ze verder onder de naam Europese Gemeenschappen. Ze bleven echter onafhankelijk. Ook na het Verdrag van Maastricht bleef Euratom als enige onafhankelijke Europese Gemeenschap bestaan. Dat betekent, dat elke lidstaat van de Europese Unie verplicht verdragspartij is en er dus aan gebonden is. Bovendien dat het Europese Parlement er geen zeggenschap over heeft. Volgens het verdrag stelt Euratom zich ten doel om het vreedzame gebruik van kernenergie in de lidstaten te bevorderen.
Meer informatie:
https://ec.europa.eu/euratom/index.html en
https://www.europa-nu.nl/id/vg9id9r8cxwr/voorzieningsagentschap_van_euratom_esa
°) Engels: Euratom Supply Agency (ESA)
VVER
Russisch type drukwaterreactor
WANO
Wereldwijde vereniging van bedrijvers van kerncentrales. Het is een platform voor de uitwisseling van bedrijfservaring, inclusief die tijdens storingen en ongevallen. Tevens biedt de vereniging ondersteuning voor de inbedrijfname van nieuwe eenheden. Afkorting van: World Nuclear Association of Nuclear Operators.
Waterstof
Het allerlichtste chemische element, dat in combinatie met de zuurstof in de lucht een explosief gasmengsel vormt. Symbool: H. Waterstofproductie kan tijdens een kernsmeltongeval bij hoge temperatuur plaatsvinden via de chemische reactie: zirkonium + water => zirconiumoxide + waterstof
Watt
1. Achternaam van James Watt (1736 - 1819), die de stoommachine verbeterde
2. Eenheid van vermogen. Afkorting: W
Werkzame doorsnede
Een maat voor de kans, dat een neutron een atoomkern treft. Er zijn drie typen werkzame doorsneden, te weten de botsings, de vangst en de splijtings werkzame doorsnede. De eenheid van werkzame doorsnede is de “barn”, die de dimensie van een oppervlakte heeft. Een barn is per definitie gelijk aan honderd vierkante femtometer ofwel aan een quadriljoenste deel van een vierkante centimeter. Een quadriljoen heeft 24 nullen.
WNA
Wereldwijde bond van organisaties, die actief zijn op het gebied van de kernenergie. Afkorting van: World Nuclear Association
Yellow cake
De chemische verbinding, die bestaat uit acht zuurstofatomen per drie uraniumatomen (U3O8). Het U3O8 is de uraniumverbinding, die ontstaat na afscheiding uit het uraniumerts
Zircaloy
De zirkonium houdende legering, waarvan de buizen van de splijtstofelementen zijn gemaakt
Zirkonium
Chemisch element, dat bijna geen neutronen vangt en dat het hoofdbestanddeel is van de legering zircaloy. Symbool: Zr
Zr
Symbool van het chemische element zirkonium
Zuurstof
Reactief chemisch element, dat voorkomt in de lucht. Symbool: O. Lucht en met name de zuurstof vormt in combinatie met waterstof een explosief gasmengsel
Zwaarwater
Water, dat vrijwel geheel bestaat uit D2O in plaats van uit H2O