Terbium-161 (Tb-161) – Beta–, gammastraler en Auger–elektronen
Zie het artikel met titel: “Terthera brengt nieuwe medische isotoop terbium-161 op de markt” in het KernVisie Magazine, jaargang 18, nummer 4 en 5 van oktober 2023 (blz 16 – 18) en het KernVisie nieuwsbericht met de titel: “Nieuw Nederlands bedrijf brengt nieuw medisch radio-isotoop op de markt“ van 4 september 2023 door op de titel te klikken.
Eigenschappen:
Halfwaardetijd: 6,9 dag
Type radioactief verval: Beta–, gammastraling en tweetal Auger–elektronen
Bijzonderheden:
Er is nog niet veel ervaring opgedaan met Tb-161. De isotoop kan een chemische binding aangaan met de peptide PSMA. Deze peptide is een soort eiwit en heeft de bijzondere eigenschap, dat de kankercellen van een prostaatkanker, inclusief de uitzaaiingen, haar opnemen. Daardoor vindt bestraling van deze kankercellen met grote precisie van binnen uit plaats. De eerste onderzoekingen zijn uitgevoerd bij patiënten met deze ziekte. De resultaten zijn veelbelovend.
Terbium-161 is een betastraler met een halfwaardetijd van 6,9 dag. Bij het radioactief verval komt een elektron vrij, dat kankercellen in de omgeving doodt. Ook gaat het verval gepaard met het uitzenden van een gammadeeltje. Bijzonder is, dat per atoomkern, die vervalt, er twee Auger-elektronen ontstaan. Dat zijn elektronen, die door de botsing met een gammadeeltje uit hun schil rond de atoomkern schieten. Een Auger-elektron heeft een lage energie en daardoor een korte dracht. Ze tasten de kankercel eveneens van binnen uit aan en ze versterken daardoor de werking van het eerder vrijgekomen elektron. De medische behandeling tegen kanker met Auger-elektronen heet Augertherapie.
De productie van Tb-161 vindt plaats door de neutronenbestraling van hoogverrijkt gadolinium-160 (Gd-160). De isotoop Gd-160 maakt voor 22% deel uit van natuurlijk gadolinium. Door de bestraling ontstaat Gd-161, dat door betaverval na korte tijd over gaat in Tb-161. Op zijn beurt vervalt Tb-161 naar de stabiele isotoop dysprosium-161 (Dy-161). Zowel gadolinium, als terbium, als ook dysprosium zijn metalen uit de groep van de zeldzame aarden ofwel lanthaniden.
TerThera is een Nederlands bedrijf, dat sinds 2021 bestaat en dat zich ten doel stelt om de medische radio-isotoop terbium-161 (Tb-161) op de markt te brengen. Terthera en het Belgische onderzoekcentrum SCK-CEN, zijn een samenwerkingsverband aangegaan. Het onderzoekcentrum is gespecialiseerd in de bestraling van hoogverrijkt Gd-160 in de onderzoekreactor BR-2, als ook in de afscheiding van het geproduceerde Tb-161. TerThera leverde in juli 2023 al een eerste hoeveelheid terbium aan ziekenhuizen in Oostenrijk en Zwitserland.
